 |
 |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
|
Dans le numéro d'aujourd'hui (1er février) vous présentez (p. 9) une photo du Bernerhof d'Interlaken avec une légende disant. "La langue chinoise va-t-elle devenir incontournable?" Plantée magistrale: le menu que montre la photo est en coréen, pas en chinois. Je tire l'expression "plantée magistrale" de l'article "Halte à l'information marchande" (p. 15), où Yves Steiner l'applique au système de traduction du Forum de Porto Alegre. Dommage qu'il n'en dise pas plus. Ces deux mots suffisent toutefois pour souligner l'importance de la barrière des langues dans toute entreprise démocratique d'ampleur mondiale, surtout lorsqu'elle fait intervenir les défavorisés de notre planète, ceux-là qui n'ont ni le temps ni l'argent nécessaires pour arriver à maîtriser l'anglais. Cette importance d'une communication se passant de la langue de Shakespeare et du Wall Street Journal est bien mise en relief par Bernard Cassen dans son article (pp. 8-9) sur la dictature de cette langue, également remise en question dans les remarques tout à fait pertinentes de Françoise Ploquin (p. 9). Mais toutes ces considérations tournent autour du pot. Ce qui marque le passage de la pensée enfantine à la pensée adulte, disait naguère Jean Piaget, c'est la capacité de faire le tour de toutes les options possibles. C'est pourquoi on peut regretter que dans le débat récurrent sur l'anglais et sur la communication linguistique internationale, l'une des options soit pratiquement toujours passée sous silence: l'espéranto. Quiconque a assisté à des débats internationaux selon les différentes formules que sont l'anglais employé seul, l'interprétation (simultanée ou consécutive) dans et à partir d'un petit éventail de langues, et le recours à l'espéranto a constaté que cette dernière formule l'emporte de loin sur les autres pour ce qui est de l'aisance, de la spontanéité, de l'exactitude et du plaisir de s'exprimer sans complexe comme dans sa langue maternelle. Or c'est la formule la moins coûteuse, la plus rapide à acquérir (l'élève moyen s'exprime mieux en espéranto au bout de six mois qu'en anglais au bout de six ans) et la seule véritablement démocratique (elle est accessible aux plus défavorisés et, langue étrangère pour tous, met tout le monde sur un pied d'égalité). Pourquoi la quasi-totalité de ceux qui traitent de la barrière des langues ou des méfaits sociaux et culturels du monopole de l'anglais omettent-ils toujours de l'évoquer? C'est d'autant plus regrettable que l'espéranto est l'un des meilleurs tremplins qui soient pour se lancer avec succès dans l'apprentissage des autres langues. Personnellement, je n'aurais jamais fait un diplôme de chinois si je n'avais correspondu en espéranto, à l'âge de quinze ans, avec un jeune Chinois qui m'a initié à sa culture, et qui m'a fait remarquer que l'espéranto se composait exclusivement, comme le chinois, d'éléments invariables susceptibles de se combiner à l'infini sans la moindre restriction. Le droit à la communication a-t-il un contenu si la majorité des humains n'a pas accès à un moyen de communiquer du fait de la trop grande complexité des langues nationales? Se limiter aux langues proches, comme le préconise Bernard Cassen, ne résout pas le problème. Quand un Tchèque, un Romand et un Japonais devront discuter d'un problème, à quoi leur servira-t-il de comprendre respectivement le russe, l'espagnol et le chinois? Autogoal. Comme il faut bien se comprendre, ils se rabattront sur l'anglais, qu'ils voulaient exclure pour se libérer de son excessive emprise sur la façon de penser. Si l'on fait le tour complet des options, on se rend compte que l'espéranto est le seul garant de l'indépendance mentale parce qu'il confie le rôle d'intermédiaire à une langue libre de toute connotation économique, politique, religieuse ou idéologique, une langue née de plus d'un siècle d'interactions entre personnes des cultures les plus distantes, la seule langue dont le substrat, comme disent les linguistes, soit totalement interculturel. A quand le passage à la pensée adulte? Est-il impossible aux responsables politiques et culturels d'enlever le bandeau qui les empêche de voir comment les choses se passent là où les échanges se déroulent en espéranto? L'humanité ne deviendra adulte que quand elle cessera d'exclure a priori une option qu'elle écarte sur la base de simples ouï-dire ou d'impressions jamais confrontées à la réalité du terrain. Et ce, dans le domaine qui marque notre spécificité par rapport aux animaux: le langage. Claude Piron, auteur de l'ouvrage "Le défi des langues" (Paris: L'Harmattan, 2e éd. 1998).
En la hodiaŭa n-ro de la ĝeneva gazeto "Le Courrier" (21-an de februaro 2005, paĝo 10) aperas letero de mi pri komunikado kaj Eo. Jen ĝia traduko (la vortoj inter krampoj [ ] estas aldonitaj de mi por pli bona kompreno) : En la n-ro de la 1-a de februaro vi prezentas sur paĝo 9 foton de hotelo Bernerhof en Interlaken kun sub ĝi la vortoj "Ĉu la ĉina fariĝos la nepre lernenda lingvo?" Suverena fuŝo [mi ne havas la tempon serĉi pli bonan esperantigon de la esprimo Plantée magistrale, eble pli svisa ol franca]: la menuo, kiun montras la foto, estas en la korea, ne la ĉina. La esprimon "suverena fuŝo" mi ĉerpas el la artikolo "Haltigu informadon laŭ nuraj komercaj interesoj", sur paĝo 15 de la samtaga n-ro, kie Yves Steiner aplikas ĝin al la traduksistemo de la Monda Sociala Forumo en Porto Alegre. Estas bedaŭrinde, ke li ne klarigas pli bone. Tiuj du vortoj tamen sufiĉas por emfazi la gravecon de lingvobaroj en ĉia mondskala demokratia iniciativo, ĉefe kiam partoprenas la malplej favoratoj de nia planedo, tiuj, kiuj havas nek tempon nek monon por lerni bone regi la anglan. La gravecon de komunikado libera je la devo uzi la lingvon de Ŝekspiro kaj de Wall Street Journal bone reliefigas Bernard Cassen [temas pri la direktoro de la fama franca periodaĵo "Le Monde diplomatique"] en sia artikolo, kiun vi publikigas sur paĝoj 8 kaj 9, pri la diktatoreco de la angla lingvo, kontraŭ kiu simile invitas lukti la tute trafaj rimarkoj de Françoise Ploquin sur paĝo 9. Sed ĉiuj ĉi konsideroj rondpromenas ĉirkaŭ la centro de la demando sen kuraĝi aliri ĝin. Kio signas la transiron de infana pensado al plenkreskula, instruis al ni Jean Piaget [fama psikologia profesoro de Ĝeneva Universitato, mortinta en 1980], tio estas la kapablo preni en konsideron ĉiujn eblojn, ĉiujn respondojn al unu demando. Tial oni bedaŭru, ke en la konstante reaperanta debato pri la angla kaj pri internacia lingva komunikado, unu el la opcioj preskaŭ ĉiam estas preteratentata, nome: esperanto. Kiu ajn ĉeestis internaciajn diskutojn laŭ la diversaj nuntempe uzataj sistemoj - angla kiel sola komunikilo, interpretado, ĉu samtempa, ĉu posta al kaj de limigita nombro da lingvoj, Eo - tiu konstatis, ke ĉi-lasta ege superas la aliajn, kiom koncernas fluecon, spontanecon, ekzaktecon kaj plezuron esprimi sin sen inhibo kvazaŭ oni uzus la gepatran lingvon. Krome, ĝi estas la plej malmultekosta sistemo, la plej rapide akirebla kaj la sola vere demokratia (ĝin povas regi la plej alfavoratoj, kaj estante lingvo fremda por ĉiuj, ĝi metas ĉiujn sur egalan nivelon). Kial tiuj, kiuj pritraktas la lingvajn barilojn kaj la sociajn kaj kulturajn malbonrezultojn de la monopolo de la angla lingvo konstante ignoras ĝin? Tio estas des pli bedaŭrinda, ĉar Esperanto estas unu el la plej bonaj rimedoj preparantaj al sukcesa akiro de aliaj fremdaj lingvoj. Persone, mi siatempe neniam celus kaj ricevus diplomon pri la ĉina lingvo, se, je la aĝo de dek kvin jaroj, mi ne korespondus en Eo kun juna ĉino, kiu inicis min al sia kulturo kaj rimarkigis al mi, ke, same kiel la ĉina, Eo konsistas el nevariaj eroj senfine kombineblaj sen ajna limigo. Ĉu la rajto je komunikado signifas ion, se la plimulto el la homoj ne povas disponi internacian komunikilon, ĉar la tro granda komplekseco de la naciaj lingvoj igas ilin tro malfacilaj? Limigi sin je la studado de proksimaj lingvoj, kiel proponas Bernard Cassen, ne solvas la problemon. Kiam ĉeĥo, franclingva sviso kaj japano devos diskuti pri iu problemo, kiom utilos, ke ili respektive lernis la rusan, la hispanan kaj la ĉinan? Memgolo! [france: autogoal, termino el la piedpilka sporto, signanta, ke: teamo ĵetis la pilkon en la propran celejon]. Ĉar ja necesas interkompreniĝi, ili revenos al la angla, kiun ili volis ekskludi por liberigi sin je ĝia influo sur ilian pensmanieron. Se oni konsideras ĉiujn eblojn, oni konstatas, ke Eo havigas la solan garantion pri mensa sendependeco, ĉar ĝi konfidas la rolon de peranto al lingvo libera je ĉiaj ekonomikaj, politikaj, religiaj aŭ ideologiaj ligoj, lingvo, kiun naskis pli ol jarcento da interagado.inter personoj kun plej diversaj kulturoj, la sola lingvo, kies subtavolo [substratumo], kiel lingvistoj diras, estas plene interkultura. Kiam ni transiros de infana al plenkreska pensado? Ĉu estas neeble al politikaj kaj kulturaj respondeculoj forpreni la okulvindaĵon, kiu malhelpas al ili vidi, kiel disvolviĝas rilatoj tie, kie Eo estas uzata? La homaro fariĝos plenkreska nur, kiam ĝi ĉesos apriore ekskludi opcion, kiun ĝi forĵetas nur surbaze de onidiroj aŭ subjektivaj impresoj, neniam komparitaj al la surterena realo. Tiu sinteno estas des pli neakceptinda, ĉar temas pri la kampo, kiu markas la specifecon de la homaro rilate al bestoj: lingvo. Amike, |