Accueil
Bonvenon

Articles et extraits
Artikoloj

Livres - Nouvelles
Libroj - Noveloj

Lettres ouvertes
Nefermitaj leteroj

Audio et vidéo
Vid- kaj aŭdprogramoj

Bibliographie
Bibliografio

Liens
Ligiloj

Contact
Kontakto

"Try Globish", lettre à l'International Herald Tribune

"If you can't master English, try Globish", article de Mary Blume,
http://www.iht.com/articles/2005/04/21/features/Blume22.php

       Dear Editor,

       "Masochists in the whole world, unite!" This should be the motto for Jean-Paul Nerrière's project of spreading Globish, since there is a much more pleasant, more cost effective alternative. When the choice is between a rich language which can be mastered in a few months at practically no cost, and a frustratingly poor, disappointing and complicated one that you can use only after a longer duration, you've got to be masochist to choose the latter. I've compared Globish's vocabulary to Esperanto's. To translate the 1500 Globish words in Nerriere's list, you need only 1300 Esperanto ones, and when you know these 1300 words plus some forty suffixes and prefixes (thus, altogether 1340 lexical units) you can form some 13,000 words extremely useful in high level discussions. In Globish you're reduced to a very primitive language, which doesn't include any means of enriching your word stock. So, when you try to formulate a complex thought you're cornered in a vocabulary so poor as to be unusable, whereas Esperanto, with less elements to memorize, provides you with a really rich language.

       Nerrière's list has "administer", but not "administration" or "administrative". In Esperanto, you don't have to learn these separately. From "administri" you derive "administro" 'administration' and "administra" 'administrative'. The same rule applies to all concepts, so that many words lacking in Nerrière's list are not to be learned in Esperanto once you've assimilated the relevant root : "sugesto", 'suggestion', "sugesta" 'suggestive'; "decido" 'decision', "decida" 'decisive'; "morto" 'death', "morta" 'mortal'. Or just look at the productivity of such a suffix as "-em-":  "paroli" 'to speak', "parolema" 'talkative'; "kisi" 'to kiss' "kisema" 'who has a tendency to kiss a lot'.

       Only masochists choose to communicate in a language with the spelling of Globish or English when they could choose Esperanto, in which each letter corresponds to just one sound and in which for one sound there is just one letter. Only masochists prefer a language with irregular verbs and plurals, when experience proves that a language free from them is more effective in intercultural communication. Personnally, I was more fluent in Esperanto after six months than in English after six years. (I have no fluency in Globish, since I should first memorize what words not to use, an extremely difficult task). I've attended hundreds of international meetings, some using English only, some simultaneous interpretation, others Esperanto. I can testify that the Esperanto sessions are the only ones where everybody is on an equal footing and where interventions are really lively, precise and often rich in humor.

       Since learning Esperanto costs much less money, time and effort than learning English or Globish, and since it is, psychologically, much more satisfactory, isn't the fact that it is so airily dismissed evidence of mankind's masochism? A recommendation by all governments to learn Esperanto, beside other languages learned for cultural reasons, would free the world from the nagging problems caused by the language barriers. Only a masochist world rejects such a suggestion without first making cost effectiveness and feasibility studies, and looking at how things stand where the alternarive is actually being used.

       Esperanto has been around for less than 120 years. It now has users in at least a hundred countries, in most cities and towns. It's interesting to compare it to the metric system. In 1767, 120 years after the latter's first apparition on the world scene, nobody used it. It was deemed a hopeless utopia. History has shown that such a judgment was premature. Who can say that the same mistake is not made by those who today reject "staunch Esperanto", as Mary Blume aptly calls it?

       Yours sincerely,

       Claude Piron,
22 rue de l'Etraz, CH-1196 Gland, Switzerland

      "Masoĥistoj el la tuta mondo, unuiĝu! " Jen kio povus esti la slogano por la projekto de J.-P. Nerrière disvastigi sian Globish, dum ekzistas ege pli plaĉa, pli kost-efika alternativo. Kiam eblas elekti inter riĉa lingvo, kiun eblas lerni en kelkaj monatoj preskaŭ senkoste, kaj alia frustre malriĉa, elreviga kaj komplika, kies ellerno postulas pli longan daŭron, nur masoĥisto elektas la duan. Mi komparis la vortprovizon de Globish al tiu de Eo. Por traduki la 1500 globiŝaj vortoj en la listo de Nerriere, vi bezonas nur 1300 E-vortojn, kaj kiam vi scias tiujn 1300 vortojn plus proks. kvardek sufiksojn kaj prefiksojn (do entute 1340 vortajn unuojn), vi povas formi pli malpli 13.000 vortojn treege utilajn en altnivelaj diskutoj. En Globish vi estas reduktita al primitiva lingvo, kiu inkluzivas neniun rimedon por pliriĉigi la vortostokon. Sekve, kiam vi provas vortigi kompleksan penson, vi estas limigita al vortprovizo tiel malriĉa, ke ĝi estas praktike neuzebla. Kontraste, Eo kun malpli da lernendaj eroj, havigas al vi vere riĉan lingvon.

       La listo de Nerrière havas *administer*, sed ne *administration* aŭ *administrative*. En Eo, vi ne devas lerni aparte tiujn vortojn. De *administri* vi derivas *administro* kaj *administra*. La sama regulo aplikiĝas al ĉiuj konceptoj, tiel ke multaj vortoj mankantaj en la listo de Nerrière estas uzeblaj sen devo ilin lerni en Eo, se vi nur asimilis la koncernan radikon: *sugesto* 'suggestion', *sugesta* 'suggestive', *decido* 'decision', *decida* 'decisive', *morto* 'death', *morta* 'mortal'. Aŭ konsideru la produktan povon de sufikso kiel *-ema*; *paroli* 'to speak', *parolema* 'talkative'; *kisi*, 'to kiss', *kisema* 'who has a tendency to kiss a lot'.

       Nur masoĥistoj elektas komuniki per lingvo kun ortografio kiel tiu de Globish aŭ de la angla, kiam ili povus elekti Eon, en kiu ĉiu litero esprimas nur unu sonon kaj en kiu por ĉiu sono estas nur unu litero. Nur masoĥistoj preferas lingvon kun neregulaj verboj kaj pluraloj, dum sperto pruvas, ke lingvo sena je ili ebligas pli efike komuniki interkulture. Persone, mi parolis pli flue Eon post ses monatoj ol la anglan post ses jaroj (Mi havas neniun fluecon en Globish, ĉar mi unue devus enmensigi al mi, kiujn vortojn ne uzi, kio estas ekstreme malfacila tasko). Mi ĉeestis centojn da internaciaj kunsidoj, unuj uzantaj nur la anglan, aliaj samtempan interpretadon, pliaj Eon. Mi povas atesti, ke la esperantaj estas tiuj, kie ĉiu siutas egalnivele kaj kie intervenoj estas vere viglaj, precizaj kaj ofte riĉaj je humuro.

       Ĉar lerni Eon kostas malpli da mono, tempo kaj peno ol lerni la anglan aŭ Globish, kaj ĉar ĝi estas, psikologie, ege pli kontentiga, ĉu la fakto, ke oni tiel facilanime ignoras ĝin ne estas pruvo pri la masoĥismo de la homaro? Rekomendo fare de ĉiuj registaroj, ke homoj lernu Eon, apud aliaj lingvoj lernotaj kulturcele, liberigus la mondon je la ĝenaj problemoj kaŭzataj de la lingva diverseco. Nur masoĥisto malakceptas tian sugeston sen unue entrepreni studojn pri efikeco rilate al kosto kaj pri la realigebleco de la ideo, kaj ankaŭ sen rigardi, kiel statas la aferoj, kie la alternativo estas efektive uzata.

       Eo estas uzata nun malpli ol 120 jarojn. Ĝi nun havas uzantojn en pli ol cent landoj, en multegaj urboj kaj urbetoj. Estas interese kompari ĝin al la metra sistemo. En 1767, 120 jarojn post kiam ĉi-lasta unuafoje aperis sur la monda scenejo, neniu uzis ĝin. Oni rigardis ĝin senespera utopio. Historio montris, ke tia juĝo estis tro frua. Kiu povas diri, ke la sama eraro ne estas farita de tiuj, kiuj forĵetas "fortikan Eon", kiel ĝin taŭge nomis Mary Blume?