Gardu vin bone kontraŭ la ĉinologoj!
Absurdkomika paranojaĵo en unu akto
Originale verkita en Esperanto de Sonja Kisa
Rolaro
(Ĉiujn ĉi-priskribitajn rolojn povas ludi
egale bone viroj aŭ virinoj.)
(Ridado; lumo; la du ĉefpersonoj promenas laŭ la koridoroj de la U.K. kongresejo 1999 en Berlino.)
DUA ĈINO. Ha! ha! Nekredeble, ĉu ne?!
UNUA ĈINO. Sed kion diris tiam via kuzino? Mi
volas diri, kiel ŝi reagis?
DUA ĈINO. Ŝia respondo estis eĉ pli fia kaj
sprita ol lia rimarko.
UNUA ĈINO. Kaj...?
DUA ĈINO (rigardas ĉirkaŭen). Nu... Mi
prefere rakontu al vi poste, kiam ni estos solaj. Mi ne povas
diri ion tian ĉi tie.
UNUA ĈINO. Ho, tamen diru! Ĉu eble vi forgesis?
Ni ja ne plu estas en Ĉinio. Eksterlande ni povas krokodili kaj
neniu ajn komprenas. Ni povas ĝui tute privatajn konversaciojn
sen la zorgo, ke eble iu nin subaŭskultas.
DUA ĈINO. Nu...
UNUA ĈINO. Rigardu! Mi povas ekzemple moki la
verdajn ŝtrumpetojn de tiu strangulo, kaj li neniel suspektos,
ke mi lin insultas.
DUA ĈINO. Ŝŝ!!
UNUA ĈINO. Kio?
DUA ĈINO (mallaŭte). Atentu! Estas sufiĉe
multe da ĉinologoj ĉi tie.
UNUA ĈINO. Pardonu?
DUA ĈINO. Ĉinologoj! Ili ja povas nin kompreni.
Ili studas nian lingvon kaj kulturon.
UNUA ĈINO. Ĉinologoj?
DUA ĈINO. Jes ja! Ĉu vi neniam aŭdis pri ili?
Ni devas esti singardaj. Al mia patrino iam aliris ĉinologoj dum
vojaĝo. Ŝi trankvile sidis iun posttagmezon en parko. Tiam du
ĉinologoj preterpasis kaj rekonis ŝin pro la El Popola Ĉinio
en ŝia mano, kaj ili ekbombardis ŝin per demandoj. Ŝi devis
tri tagojn pasigi en la malsanulejo.
UNUA ĈINO (mirigite). Ĉu? Kiajn
demandojn ili ĵetis?
DUA ĈINO. Nu, feliĉe ke ili estis nur
komencantaj ĉinologoj: tute junaj. Ili demandis nur stultaĵojn
kiel "He, ĉu vi venas el Pekino?" "Kiel oni diras
'Saluton, mi nomiĝas Simono' en la ĉina?" "Bonvolu
montri al mi kiel ĝuste prononci la trian tonon?"
UNUA ĈINO. Oj! Kiom terure!
DUA ĈINO. Ŝŝ!!
UNUA ĈINO. Kio?
DUA ĈINO. Tiu virino rigardis vin dum vi
parolis.
UNUA ĈINO (maltrankviligite). Ĉu vere?...
Mi... mi ne atentis.
DUA ĈINO. Ni prefere iru tien.
UNUA ĈINO. Mi tute ne sciis, ke ekzistas tiaj
homoj!
DUA ĈINO. Eble ĉar vi ankoraŭ ne renkontis
unu. Sed estas pli da ili ol vi pensas. Vi bone scias: unu sola
fojo sufiĉas, por ke okazu katastrofo. Ni devas agi pli kaŝeme,
se ni ne volas, ke ĉinologoj trovu nin.
UNUA ĈINO. Ĉu ili vere estas tiel danĝeraj?
Kiom multe ili estas?
DUA ĈINO. Pripensu ĝin: Ni estas en Universala
Kongreso de Esperanto. Se homoj sufiĉe frenezas por lerni
lingvon kiel Esperanton, kio povus malebligi al ili lerni eĉ la
ĉinan? Esperantistoj obsediĝas pri tiaj lingvoj. Krome, estas
fakultatoj pri ĉinologio en preskaŭ ĉiuj grandaj universitatoj,
kaj precipe en urbo granda kiel Berlino certe devas esti multege.
Povus esti iu ajn ĉi tie!
(Ili eniras la libroservejon.)
UNUA ĈINO. Kion alian ili faras krom tio?
DUA ĈINO. Nu, kiel mi diris, la komencantoj
kutime atakas per stultaj demandoj pri gramatiko kaj prononco kaj
la skribsistemo: "Kiel diable vi povas legi tiom multe da
skribaj signoj? Kiom da miloj estas?", aŭ per tradukopetoj:
"Kiel oni diras 'Mi amas Esperanton, ĉar
ĝi havas nur 16 regulojn' en la ĉina lingvo?"
Kaj ili ĉiaokaze prononcos ĝin fuŝe. Aŭ ili provas de la
kultura aŭ historia flanko: "Ĉu vi ŝatas rizon?"
"Ne plu restas tiom da landoj, kiuj estas komunismaj, ĉu?"
"Ĉu vi povus instrui al mi kiel manĝi per bastonetoj?"
"La kultura revolucio bonegis, ĉu ne?" "Kiel
longa fakte estas la Granda Muro?" "Kio estas mia ĉina
horoskopo, se mi naskiĝis en 1969?"
UNUA ĈINO. Kiel oni sukcesas fine ĉesigi ilin??
DUA ĈINO. Nu, jen bona artifiko por savi vin,
se vi reagas sufiĉe rapide: diru, ke vi nur venas el Koreio aŭ
Japanio.
UNUA ĈINO (prenas libron de la bretaro).
He, rigardu! Estas la tuttnova 700-paĝa Pavima Fakvortaro
Esperanto-Portugala, kun ĉiuj necesaj terminoj kaj neologismoj
rilate al stratpavimado kaj parkejkonstruado... ho kaj ĵus
aperis la 2-a eldono de P.U.V! Plena Utila Verbaro:
enhavas konjugaciajn tabelojn por pli ol 6 000 Esperantaj verboj.
DUA ĈINO. He! Atentu! Ne tiel proksime de la ĉinaj
vortaroj! Tie ili plejofte kaŝas sin!!
(Ili retiriĝas.)
UNUA ĈINO. He, momenton.... Vi ankoraŭ ne
finrakontis tiun aferon pri via kuzino.
DUA ĈINO (ridetas). Ho jes... ĉu ni iru
do trovi lokon ekstere, kie ne estas homoj. Mi vere ŝatus
rakonti ĝin al vi.
(Kiam ili eliras la libroservon, ili
ekrenkontas iun kun papero en la mano.)
IU. Pardonu, ĉu unu el vi scipovas la germanan?
Mi bezonas traduki ion.
UNUA ĈINO. Mi bedaŭras, sed ni ne estas
Germanoj.
DUA ĈINO (baraktas por silentigi sian amikon).
IU (interesiĝante). Ĉu...? Ho jes! Tion
mi povis rimarki de viaj okuloj! Interese! Ĉu eble vi venas de...
(Li eklegas iliajn nomŝildojn.)
DUA ĈINO (abrupte). Fakte ni jam
malfruegas por rendevuo... do ĝis!
(Li rapide ekprenas sian amikon kaj ili
forkuras.)
UNUA ĈINO. Uf! Sukcesa eskapo!
DUA ĈINO. Ĉu en ordo? Mi ne ektrenis vin tro
forte, ĉu?
UNUA ĈINO. Ne...
DUA ĈINO. Tio verŝajne estis unu!
UNUA ĈINO. Kaj li estis petonta, ke ni elparolu
por li la 5 ma kun ĉiuj tonoj.
DUA ĈINO. Ma- má mâ mà ma... (skuas la
kapon) Iĝas tro danĝere! Ni devas eviti paroli kun
fremduloj.
UNUA ĈINO. Ni babilis tro laŭte.
DUA ĈINO. Se ni ne pli gardas nin, ni riskas
esti malkovritaj! Ĉiam kaŝu vian nomŝildon.
(Ekde tiam ili ĉiam gardas unu manon sur sia
ŝildeto.)
UNUA ĈINO. Kiel ni povas scii, kiu estas unu?
DUA ĈINO. Fakte, ni ne povas scii, ĝis estas
jam tro malfrue, kaj ili unue rekonis nin kiel Ĉinojn.
(Ili eniras kafejon.)
UNUA ĈINO. Verdan teon, mi petas.
DUA ĈINO. La saman por mi. (Ili sidiĝas.)
UNUA ĈINO. Ĉu ili faras ion plian krom
prezenti malsaĝajn demandojn?
DUA ĈINO. Ho jes! Post tio ili pli kaj pli
interesiĝas pri nia kulturo kaj dediĉas sin pli intense al la
studado de la lingvo. Tiam ili eniras la duan stadion de sia
evoluo. Ili sekvaĉas vin ĉien kaj volas kune babili. Ĉi tiaj
ĉinologoj estas la plej ĝenaj, ĉar ili tiumomente tiel
dependas de denaskaj parolantoj. Kaj ili atendas, ke ni korektu
ĉiujn iliajn erarojn. Aŭ ili diras al vi "He, mi aŭdis,
ke venontan jaron vi estos denove en Ŝanhajo. Mi intencas viziti
vian urbon kelkajn semajnojn, sed mi tie konas neniun. Ĉu eble
vi povus veni akcepti min en la flughaveno kaj gastigi min en via
domo kaj ĉiĉeronadi al mi tra la malnova urbo kaj kuiri ĉine
kaj prezenti min al vi edzino?" aŭ "Mi estas skribanta
50-paĝan hejmtaskon pri taoismaj fiŝkaptadmetodoj. Ĝi devas
esti verkita en la ĉina kaj mia instruisto volas ĝin antaŭ ĵaŭdo.
Ĉu vi povus helpi? Mi serĉas iun por tralegi ĝin ĉi-vespere
kaj poste diri al mi kiel ajn mi povus plibonigi ĝin?" Kaj
ili iom pli ruziĝis. "Mao Zedong ja estis bona prezidanto,
sed kiel klarigi la erarojn, kiujn li faris ĉe la fino de sia
vivo?" Aŭ ili volas babili pri arto: "Sed laŭ mi plej
interesa estas ja la kolora porcelano de la Ming-dinastio... ĉu
vi ne konsentas?"
UNUA ĈINO. Ne tiel laŭte... Mi pensas, ke oni
nin observas.
DUA ĈINO (flustras). Kiu?
UNUA ĈINO (faras diskretan kapmoveton al iu,
kiu skribas ĉe apuda tablo, kaj flustras). Tiu...
DUA ĈINO (vidas iun alian kaj flustras).
Tiu?
UNUA ĈINO (faras ankoraŭ unu kapmoveton kaj
flustras). Ne! Tiu.
DUA ĈINO. Ehe!
UNUA ĈINO. Kian libron li legas?
IU (lasas sian fontoplumon "hazarde"
fali sur la plankon apud la du Ĉinoj). Ups!
DUA ĈINO. Ne prenu ĝin!
(Embarasa silento.)
UNUA ĈINO. Li venas ĉi tien!
IU (iras al ili kaj levas sian fontoplumon).
Saluton... Mi estas Randy... el Usono...
(Silento. Neniu reagas.)
IU. Bela vetero, ĉu ne?
(La Ĉinoj nervoze kapjesetas.)
IU. He, ĉu vi... hazarde... ĥvneds e ĉp'nio?
UNUA ĈINO (forte ektusas, dronigante liajn
lastajn vortojn.)
(Li alproskimiĝas kaj provas per la
okuloj penetri inter la fingroj, kiuj kaŝas iliajn nomŝildojn.)
IU (scivolege). Ĉu vi hazarde venas el
Japanio?
AMBAŬ ĈINOJ (kune). Ĉinio!!
IU (iom seniluziigite). Ho, bone... nu,
ĝuu la kongreson. (reiras tien, kie li antaŭe sidis)
DUA ĈINO (retrankviliĝinte). Estis nur
japanologo...
UNUA ĈINO. Mi preskaŭ fekis en mia pantalono
pro timo!
DUA ĈINO. Ni foriru.
(Ili pagas kaj foriras, rigardante ĉirkaŭen
kaj gardante la manojn sur la nomŝildoj.)
DUA ĈINO. Ili ektrovos nin pli-malpli frue se
ni ne daŭre ŝanĝas nian lokon.
UNUA ĈINO. Ni povus iri al mia hotelo. Estas
tute proskime kaj tie ni estos sekuraj.
DUA ĈINO. Sed ege diskrete. Ni ne povas permesi
al ni la riskon esti eltrovitaj.
(Ili atingas la hotelon kaj eniras la lifton.)
DUA ĈINO. Kiu etaĝo?
UNUA ĈINO. 13-a. (La pordo fermiĝas.)
DUA ĈINO (tre mallaŭte). Sed nun mi
rakontu al vi pri la plej maljunaj kaj spertaj ĉinologoj. Ili
estas ege pli lertaj ol ĉiuj aliaj. Ili ne plu ludas infanaĵojn!
Ili invitas vin ekzemple al siaj specialaj konferencoj pri la
variado de la fonemo [m] en la malnovĉina lingvo, aŭ ili
tradukas fifamajn okcidentajn verkojn, kiel la Biblion, aŭ
Asterikson, aŭ katalogojn de poŝtmendaj kompaktdiskvendofirmaoj
senmakule en la ĉinan. Ili laboras por firmaoj kiel Microsoft
kaj kunhelpas produkti Windows 2000 - Ĉina Eldono. Ili
jam multajn jarojn vivis en Ĉinio kaj poste en Honkongo, kaj
sekve trejnis sin legi kaj skribi ne nur la simpligitajn
skribosignojn sed ankaŭ la pli komplikajn tradiciajn signojn.
Ili publikigas faklibrojn pri "La lesba movado en la Ĉina
mezepoko" kaj "La nuntempa etnografia kaj
etnolingvistika situacio de la vilaĝo Xiwung, Volumo VIII:
Parencecaj Terminoj" aŭ "La I-Ĉing por nudistaj
kanuistoj" aŭ eĉ "La sekreta amorvivo de Konfuceo".
(Bim!)
(La pordo de la lifto malfermiĝas. Envenas iu.)
IU (surprizite). Oho! Saluton!
(Kapjesoj. Longa silento.)
IU. Mi rekonas vin de la kongresejo... kia
hazardo!
(Silento. La Ĉinoj rigardas unu la alian.)
IU. Do ni loĝas en la sama domo!
(Silento.)
IU. Ĉu vi ne memoras min? Mi aĉetis librojn ĉe
via stando.
(Nervozaj kapneoj. Silento.)
IU. Vi scias... El Popola Ĉinio. Diru,
vi ja estas Ĉinoj, ĉu ne?
UNUA ĈINO. Ne!... (panike serĉas vorton)
DUA ĈINO. ... Japanoj!
UNUA ĈINO (samtempe). ... Koreoj!
(Mallonga sed embarasa silento.)
UNUA ĈINO. Nu... li venas el Japanio,
kaj mi... el Koreio.
DUA ĈINO (freneziĝinte ekfuŝpremadas
ĉiujn butonojn por malfermi la pordon). Nu... jen nia etaĝo!
(Tuj kiam la pordo malfermiĝas, la du Ĉinoj
ĵetas sin eksteren.)
IU (ekcitite). He! bonege! Ĉu mi povas
viziti vian ĉambron?
(Spoto sur ilin, dum ili forkuregas. Fine ili
trovas angulon, ke ili kaŝiĝas. Ili sidiĝas senspire kaj
silentas kiel traŭmatizitoj.)
DUA ĈINO. Kie ni estas?
UNUA ĈINO. Ĉu li ankoraŭ estas tie?
DUA ĈINO. Mi ne plu vidas lin.
UNUA ĈINO. Ni tamen restu ĉi tie.
DUA ĈINO. Sur kiu etaĝo ni estas?
UNUA ĈINO. Ni atendu ankoraŭ iomete ĉi tie,
for de homoj.
DUA ĈINO. Tiom malhelas.
UNUA ĈINO. Mi timegas. Ni povas fidi neniun.
Obsedas min la horora penso, ke ekzistas specio, kiu specife nin
ĉasas kiel predon.
DUA ĈINO. Ho, ni ne estas la solaj. La monstroj
praktikas ankaŭ kanibalismon. Tio estas, pli junaj ĉinologoj
predigas pli spertajn por estingi sian scisoifon, same kiel ili
faras al ni. Scipovo de la ĉina estas altvalora kapablo,
delikata kaj zorgeme gardenda.
UNUA ĈINO. Do estas same danĝere esti ĉinologo.
DUA ĈINO. Precize. Kaj tial ĉinologoj, post
kiam ili atingis la plej altan nivelon, fariĝas treege
silentemaj kaj misteraj. Tute alia speco de ĉinologo. Ĉi tiuj
ĉinologoj estas la plej ruzaj kaj ankaŭ la plej mortigaj. Kaŝite
ili aŭskultas ĉiujn vortojn, kiujn ni diras. Ili jam legis ĉiujn
librojn de nia literaturo, regas ĉiujn eblajn dialektojn kaj
kapablas imiti ilin senerare. Ili scias ĉion pri la historio de
nia popolo kaj eĉ la plej fiajn detalojn. Ili estas sekretaj
majstroj pri ĉina filozofio kaj antikvaj religioj, pri kiuj eĉ
Ĉinoj forgesis. Ilia senlima metafizika scio superas nian
komprenon. Ili pli ĉinas ol ni! La sola aĵo, kiu mankas al ili...
estas ĉina korpo.
(Silento.)
UNUA ĈINO (ne plu ŝajnigas; kvazaŭ
en tranco). Kiel venena serpento, kiu nevideble alglitis al
sia predo, tiam ekĵetas sin la kaŝita ĉinologo sur vin kaj disŝiras
vin kiel tigro. Kaj tiam la animo de la formanĝito vagadas
senripoze, por ĉiam eterne. Post kiam li tiele spirite
glutakiris vian korpon, li gajnas la kapablon alpreni vian formon,
same kiel tiun de ĉiuj aliaj Ĉinoj, kiujn li jam voris. Kaj ju
pli da viktimojn li kaptas, des pli kaj pli da potenco li gajnas
sur la vojo ĝis senmorteco!!! (impetege)
DUA ĈINO (miregante). Sed... kiel vi
scias ĉi ĉion?
(Malica ridado de la unua Ĉino; subite la
lumo malŝaltiĝas; oni ne plu aŭdas ion ajn krom la strida
kriado de la dua Ĉino.)
Reen al la Superrealejo de Sonja